Tolstojs Auferstehung uit 1958 op eerste Duitse net

Opstanding
Hoewel ik het een nogal gewaagde vaststelling vind, een verfilming van de roman Opstanding van Lev Nikolajevitsj Tolstoj (1828-1910) meen romantisch drama te noemen, gaat de redactie van de VPRO-Gids wel zo ver in de kleine bijdrage, die de film in kwestie — een Duits-Italiaans-Franse coproductie uit 1958, gerealiseerd onder regie van Rolf Hansen (1906-1980) — aankondigt. Het is vanzelfsprfekend in hoge mate afhankelijk van hoe en hoe dikwijls bepaalde tendensen in die roman uit 1899, die kennelijk ook nog als Wederopstanding te boek staat, maar mij zou dat net iets te dol zijn.
Deze rolprent wordt vertoond door het eerste Duitse televisienet ARD/Das Erste, in de nacht van zondag 30 november op maandag 1 december. De hoofdrollen worden gespeeld door Myriam Bru, Horst Buchholz en Edth Mill.
Een Russische vorst, die als jurylid moet bijwonen, wordt daar geconfronteerd met een jongedame die terechtstaat. Uitgerekend die vrouw is door die vorst ooit in de steek gelaten. Degenen die de roman van Tolstoj hebben gelezen — een boek dat ook al ruim een eeuw in Nederlandse vertaling bestaat —, weten hoe het de geschiedenis voortschrijdt en wat er uiteindelijk van de jonge vrouw en van de vorst terechtkomt.
Voorafgaand aan het verhaal heeft de auteur op de eerste pagina van het eerste hoofdstuk in totaal vier bijbelteksten uit het Nieuwe Testament opgenomen van drie der vier Evangelisten, die ik hieronder bewust alleen maar aangeef. De tekst ervan moet u zelf maar opzoeken, aangezien het een uitstekende zaak is en blijft om in goede literatuur iets na te slaan. En als de meest fervente atheïst van het Noordelijk halfrond u ertoe uitnodigt in de oudste anthologie van de westerse wereld iets op te zoeken, hoeft u in ieder geval niet bevreesd te zijn dat het een sluipend-slimme poging is om zieltjes voor de christelijke leer en/of overtuiging te winnen.

De teksten in kwestie zijn te vinden in:
Matthäus 18: 21-22
Matthäus 7: 3
Johannes 8: 7
Lucas 8: 40
____________
Afbeeldingen
1. Lev Nikolajevitsj Tolstoj, geschilderd door Ilja Rjèpin (1844-1930).
2. Medaillon op de voorzijde van een Duitse vertaling van Tolstojs roman, verschenen bij de Schreiter'sche Verlagsbuchhandlung te Berlijn, zo'n 85-95 jaar geleden.

Depardieu als kapelaan in Onder de zon van Satan

Tweede verfilming, uit 1987
Op de avond van donderdag 20 november presenteert Arte-televisie — de tweetalige Duits-Franse culturele televisiezender — tussen 21:00 en 22:35 uur één van de verfilmingen van het gelijknamige boek van Georges Bernanos (1888-1948), Sous le soleil de Satan, dat als boek voor het eerst werd uitgegeven in 1926. Dat boek was de eerste roman van Georges Bernanos, en het werd onmiddellijk een groot succes: er werden binnen korte tijd 100.000 exemplaren van verkocht. De eerste verfilming werd gerealiseerd in 1971 door Pierre Cardinal (1924-1998), met Maurice Garrel (geb 1923) in de rol van abbé Donissan, en Catherine Salvia als Mouchette. Zestien jaar later heeft regisseur Maurice Pialat (1925-2003) hetzelfde gedaan, met Gérard Depardieu als de kapelaan en Sandrine Bonnaire als het meisje Mouchette.

Uitgejouwd door pers en publiek
Toen bij pers en publiek van het filmfestival van Cannes in 1987 bekend werd dat de film Sous le soleil de Satan met een Gouden Palm werd onderscheiden, viel dat bij de pers en bij de toeschouwers in zo slechte aarde, dat de regisseur tijdens de huldiging door journalisten en toeschouwers werd uitgejouwd, hetgeen hij toen beantwoordde met een obsceen gebaar. De film, die door diverse filmkenners als zeer zware kost werd gedefinieerd, laat ons kennismaken met een jonge vrouw, die de bijnaam Mouchette heeft gekregen en haar zieleroerselen. Ze is, zonder te zijn getrouwd, zwanger geraakt en heeft vervolgens één van haar minnaars vermoord. De kapelaan probeert uit alle macht haar ziel te redden.

Twee films over Marie Antoinette op Canvas

Woensdag 19 november presenteert de Belgische zendgemachtigde Canvas op één avond twee totaal verschillende film over de laatste koningin van Frankrijk, Marie Antoinette, echtgenote van Lodewijk XVI, en dochter van de niet onomstreden, befaamde Oostenrijkse keizerin Maria Theresia.
Aangezien het hier om een historische figuur gaat, die in de twee rolprenten op verschillende manieren wordt voorgesteld, hebben we op onze zustersite Tempel der Historie een wat uitgebreidere, geïllustreerde bijdrage over die films opgenomen

Dial M for Murder van Alfred Hitchcock, zaterdag opnieuw in de thuisbiscoop via België 2 te zien

Klassieke thriller in kleur
Hoewel Alfred Hitchcocks thriller Dial M for Murder (bij ons U spreekt met uw moordenaar) meer dan een halve eeuw geleden — om precies te zijn: in 1954 — werd opgenomen, is deze meesterlijke rolprent, die aan spanning niets heeft verloren en op z'n hoogst gedateerd aandoet in de aankleding binnenshuis, qua mode en in het verkeer op straat — dat we overigens heel weinig te zien krijgen aangezien vrijwel het gehele drama zich in één en hetzelfde Londense appartement afspeelt, al doet Hitch zelf in een cameo — ook wel glimprol genoemd — als buspassagier ook even weer mee.
Aan het begin van dit jaar, op vrijdag 22 februari, heb ik in een artikel op deze filmsite meer daarover heb geschreven, zodat we hier volstaan met de melding dat de film op zaterdagavond door Canvas, het tweede Nederlandstalige Belgische televisienet, zal worden uitgezonden. Als aanvangstijdstip staat 23:20 uur gepland en het ligt in de bedoeling dat de zenuwen u in de keel blijven gieren tot 01:00 uur in de nacht op zondag. Voor nadere gegevens wordt u naar die bewuste bijdrage verwezen.

Sprookjesmusical naar Charles Perraults Peau d'âne als film met Catherine Deneuve en Jean Marais

Film uit 1964
Op de dag dat het Noord Nederlands Orkest in Groningen een uitvoering verzorgt van Hertog Blauwbaards Burcht — een werk waarvan de oorsprong ligt in de Sprookjes van Moeder de Gans van Charles Perrault —, zendt het eerste Belgische televisienet zaterdag — in de middag tussen 15:35 uur en 17:00 uur — de film Peau d'âne (Ezelsvel) uit, eveneens afkomstig uit Perraults verzameling Ma mère l'Oye. Deze rolprent van Jacques Demy (1931-1990) met Chatherine Deneuve in de hoofdrol dateert van 1970 en stamt nog net uit hetzelfde jaar dat deze hoofdrolspeelster met de in Spanje geboren, Mexicaanse grootmeester van het witte doek Luis Buñuel (1900-1983) de film Tristana had opgenomen.
Naast Catherine Deneuve, die — al eerder, in 1964 — met deze zelfde regisseur Les parapluies de Cherbourg had opgenomen, zien we ook een van de andere klassieke protagonisten van het Franse theater en de Franse film: Jean Marais (1913-1998), en verder Jacques Perrin (geboren 1941).
Regisseur Demy heeft in het kader van de zogeheten nouvelle vague flink wat films gemaakt die bruisen van fantasie en geen gebrek aan spektakel vertonen.
Catherine Deneuve, die in de film zelfs zingend optreedt, speelt zowel de rol van de koningin in het sprookje, alsook die van haar dochter.
____________
Afbeeldingen
1. Regisseur Jacques Demy.
2. Acteur Jean Marais, in 1947 gefotografeerd door Carl Van Vechten.

Admiraal Canaris geportretteerd in speelfilm

Met elite-acteurs van toen
In de nacht van donderdag 13 op vrijdag 14 november — tussen 01:05 uur en 02:55 uur — presenteert de eerste van de beide publieke Duitse zendgemachtigden, ARD/Das Erste de Duitse, biografische film Canaris uit 1954 van Alfred Weidenmann (1918-2000). De hoofdrollen in deze voorstelling van zaken worden gespeeld door O.E. Hasse (1903-1978), Martin Held (1908-1992) en Adrian Hoven (1922-1981), drie van de grootste figuren van de Duitse filmkunst in onder meer de tweede helft van de twintigste eeuw.
Reeds aan het begin van de Tweede Wereldoorlog bekropen admiraal Canaris steeds meer twijfels over het nationaal-socialisme en hij heeft zich in het verdere verloop aangesloten bij het verzet rondom Graaf Stauffenberg, dat in 1944 door een aanslag op 20 juli heeft getracht Hitler uit de weg te ruimen. Drie dagen na die aanslag werd ook Canaris gearresteerd doch, in tegenstelling tot de meeste anderen van die groepering, pas in 1945 geëxecuteerd.
_________
Foto: De echte admiraal Wilhelm Canaris, Hoofd van Hitlers Abwehr met wie Otto Ernst Hasse inderdaad sprekende gelijkenis vertoonde. Canaris ziet u hier in Berlijn 1936.

Filmische ode aan het verschijnsel sigaret

Verdwijnend fenomeen?
Op het breukvlak van twee dagen dinsdag 4 november en woensdag de 5de — dus exact om middernacht — begint op Nederland 3 in het filmprogramma Cinemania een filmische ode aan de kracht van de sigaret.
Bij de begeleidende tekst in de VPRO-Gids kan men echter de nodige vraagtekens plaatsen. In de korte beschrijving van deze bijdrage staat: "Goeddeels uit het openbare leven verbannen, dreigt de sigaret ook uit de bioscoop te verdwijnen." Op zich al niet zo'n duidelijke zin: bedoelt de auteur dat men vooraf en in de pauze in de bioscoop ook niet meer mag roken? Of bedoelt degene dat we in bioscoopfilms van de toekomst vrijwel geen rokende mensen meer zullen zien.
Verder heb ik de indruk dat er, sedert het officiële verbod op roken in cafés, veel meer mensen zijn, die, ook nog in november, op een terras zitten en dat daaronder — althans op kleinere terrassen — vrijwel alleen maar rokers kunnen worden gesignaleerd. Dus uit het meer openbare leven dan dat binnen de muren van horecagelegenheden, wordt de sigaret juist meer gezien. Van verdwijnen is vooralsnog geen sprake. Helaas!
Ik ben er, als zware astmalijder, voor mijn eigen zielerust maar van uit gegaan dat er in de 'openabare ruimte' bioscoop toch al niet meer mocht worden gerookt.
En mocht het er inderdaad van komen dat de sigaret ook van het witte doek zal worden verdwijnen, dan kan dat alleen gelden voor nieuw te maken films. Wellicht is het dan mogelijk de in de kelders van het Filmmuseum bewaarde blikken met oude films eens wat vaker open te trekken, want wat werd er vroeger ontzettend veel gepaft in de rolprenten van vrijwel alle landen.
Op die manier kunnen degenen, die naar deze beelden talen — op welke, al dan niet subliminale, gronden dan ook — toch nog aan hun trekken komen.

Joseph Roths roman Radetzkymarsch als extra lange speelfilm zondagavond via Arte-televisie

Stuiptrekkingen van de Doppelmonarchie
De Frans-Duitse cultuurzender Arte-televisie presenteert op zondag 2 november, tussen 20:39 uur en 01:55 uur in de nacht op maandag een thema-avond, die zal zijn gewijd aan Das Ende der Donau-Monarchie. Dit koninklijk-keizerlijk instituut wordt ook dikwijls aangeduid met het begrip Doppelmonarchie, dan wel k-und-k-Monarchie, en tenslotte in het voorbijgaan niet zelden enigszins plagerig als Kakanien. Van het ruim vijf uur durende programma wordt vier uur en twintig minuten ingenomen door de tweedelige speelfilm Radetzkymarsch van regisseur, Axel Corti die in 1933 in Parijs werd geboren en in 1993 in het Oostenrijkse Oberndorf is overleden.
Zijn speelfilm — naar de gelijknamige roman van Joseph Roth (1894-1939), die voor het eerst in 1932 in Berlijn is verschenen — is in 1994 in de bioscopen gekomen; de pemière heeft de regisseur dus niet meer mogen meemaken.
Schrijver Joseph Roth wa als Oostenrijkse Hongaar, of Hongaarse Oostenrijker, zelf burger van de Doppelmonarchie, en als journalist heeft hij voor diverse goed gelezen, Duitstalige kranten geschreven, als laatste voor de hoog in aanzien staande Frankfurter Zeitung. In 1933 — toen zijn boeken in Duitsland werden verboden — vond hij, als Jood, het beter om uit Duitsland te vluchten, waarna hij een rondtrekkend bestaan leidde. Zijn boeken werden vervolgens in Nederland uitgegeven door Querido en Allert de Lange, beide uitgevers gevestigd te Amsterdam.

De roman
Radetzkymarsch vertelt de geschiedenis van de opkomst en ondergang van de Oostenrijks-Hongaarse monarchie, en Joseph Roth schildert het portret van dat koninkrijk/keizerrijk op een zeer ironische manier. De titel alleen al kan als zodanig worden gezien: die Radetzkymarsch van Johann Strauß (1804-1849), gebaseerd op een soldatengezang dat de componist nauwelijks heeft veranderd, mocht zich in die tijd verheugen in een enorme populariteit. Nu nog altijd wordt het traditionele Nieuwjaarsconcert in en uit Wenen met dat stuk besloten.
Joseph Roth schildert de opvallende neergang van dat aspect van de Donau-monarchie aan de hand van een familie gedurende drie generaties, die alle één zoon hebben. Het verhaal start in 1839 als de Sloweense luitenant der infantere het leven van keizer Franz Josep I redt. Daarvoor wordt hij onderscheiden en onherroepelijk daaraan verbonden is een geheel nieuwe levensweg in de plaats van zijn boerenbestaan tot dan.
De geschiedenis van de familie Trotta begint in een periode dat de Habsburgse monarchie nog een periode van grote bloei beleeft. De verhoudingen binnen het grote rijk zijn in die tijd nog relatief onaangetast: dat geldt zowel voor de macht van de keizer als voor de verschillende echelons binnen die bestaande stucturen. Maar dat is eigenlijk al niet veel meer dan een façade waarachter de glorie reeds lang tanende is en de ornamentiek steeds doffer wordt.
Binnen de familie von Trotta komt de neeruitgang eveneens — zij het in heel wat kleinere porporties — dat van het brombeerachtige in het karakter van de held van Solferino niets meer over is in diens kleinzoon, Car Joseph von Trotta, aan het begin van de twintigste eeuw. Hij ziet dat andere krachten het roer zullen overnemen, doch hij is niet in staat daaraan persoonlijk deel te nemen.
In de roman Radetzkymarsch schildert Joseph Roth met nadruk de laatste decennia van de Donaumonarchie als uitvergroting van hetzelfde drama binnen de nieuwe generaties van de familie von Trotta. Dit boek geldt doorgaans als het belangrijkste boek van de veelschrijver en feuilletonist Joseph Roth.
De film van Axel Corti is een Oostenrijks-Frans-Duitse coproductie met in de internationale cast onder anderen Max von Sydow, Charlotte Rampling en Claude Rich.
____________
Afbeeldingen
1. Voorzijde van de niewste Duitse pocketuitgave van de roman Radetzkymarsch van Joseph Roth in de dtv-editie.
2. Auteur Joseph Roth.
3. Voorzijde van de dtv-editie die in 1994 is verschenen naar aanleiding van het feit dat de film toen in de bioscopen kwam. Links Max von Sydow, grootvader Josep von Trotta en diens kleinzoon Carl Joseph, gespeeld door Tilma Günther heel kort voor het uitbreken van de Eerste Wereldoorlog. (Foto: Jan Kudela, SATEL-Film, Wien.)