Jeanne Moreau in Malle's klassieker Les Amants

Houdt u van Brahms?
Voor het gemak gaan we er even van uit dat iemand die deze regels op dit weblog leest, per definitie is geïnteresseerd is in (speel)films. Deze hoofdstuktitel is kort gehouden en zou kunnen duiden op een klassieke Franse film met die titel, geënt op het boek Aimez-vous Brahms (1959) van Françoise Sagan (1935-2004), verfilmd door Anatole Litvak (1902-1974) in 1961 met Ingrid Bergman (1915-1982) en Anthony Perkins (1932-1992).
Die film ontstond kort na die welke ik u hier nogmaals aan het hart wil leggen, ook ondanks het besef hoezeer iemands (de eigen) smaak kan veranderen in de loop der jaren. Waar ik u graag naar toe wil schrijven, is de klassieker Les amants uit 1958, van Louis Malle (1932-1995) met in de hoofdrollen Jeanne Moreau (*1928) — de inmiddels grande dame van de Franse cinema — en Jean-Marc Bory (1934-2001). De dialogen voor de film werden geschreven door Louise de Vilmorin (1902-1969).
Waarom dan hier verwezen naar Johannes Brahms? Tijdens de film hoort u muziek van die componist.

Een wereld in beweging
Het is alweer een halve eeuw geleden dat de film uitkwam en ik heb deze kort daarna voor het eerst gezien. Hoewel we toen in 'een andere tijd' leefden en ik daarnaast nog relatief jong was, vond ik het een fascinerend gebeuren: die knappe vrouw en huismoeder die plotsklaps verliefd wordt en aan dat gevoel toegeeft. Regisseur Louis Malle schuwde expliciete seksualiteit niet, al was die — wie dan ook zij dank — anders dan de huidige porno van waar dan ook. Haar seksuele verlangens waren niet gespeeld, echter tot in elke vezel gebaseerd op een gevoel dat de vrouw in kwestie overkwam. Jeanne Moreau heeft zich daarin kunnen verplaatsen èn daarin in de film kunnen toegeven, hetgeen in sommige close-ups overduidelijk wordt. (Als u wilt weten over wie wat waar en hoe, dan moet u toch de film maar zelf gaan bekijken; misschien inspireert deze u èn één der uwen gelijktijdig.) Actrice Jeanne Moreau heeft in die context eens gezegd dat liefde zomaar kan ontstaan en dat er dan geen plaats is voor schaamte of terughoudendheid. Ze heeft niet zelden de indruk gemaakt dat ze er in haar privéleven ook naar heeft gehandeld.

Controverse
Enerzijds werd de film onthaald als een meesterwerk — en dat uitte zich onder meer in een speciale juryprijs op het filmfestival van Venetië. Ook onder de bioscoopbezoekers en bewonderaars van Malle's eerdere film Ascenceur pour l'échafaud — ook uit 1958 en eveneens met Jeanne Moreau — bestond grote waardering, anderen daarentegen veroordeelden het product als vunzig en vulgair. Morele verontwaardiging van heel veel kanten.
Veel erger nog was het in de Verenigde Staten — waarlijk één van de meest krankjorume delen van onze aarde — waar een bioscoopeigenaar in Ohio werd gearresteerd wegens bezit van porno. Hij werd, en dat lag in die dagen voor de hand, veroordeeld. Gelukkig heeft de man het er niet bij laten zitten en is blijven doorvechten tot en met het hooggerechtshof, waar vrijspraak volgde.

Voorloper Louis Malle
Hoewel er in de zeden en gebruiken in het openbaar, en derhalve eveneens in de filmische neerslag daarvan, in een halve eeuw wel flink wat is gebeurd, is Les amants geenszins verouderd maar biedt het een beeld van een tijdperk in beweging. Louis Malle liep vooruit op de steeds sterker wordende eis tot meer vrijheid, ook en vooral in strikt persoonlijke zin — dus niet in de laatste plaats met betrekking tot de seksualiteit — welke zijn hoogtepunt bereikte aan het einde van de jaren zestig. Puriteinen en huichelaars wilden uiteraard niet toegeven aan de eisen des tijds, oudbakken politici en ranzige opportunisten evenmin. Maar de ontwikkelingen waren niet tegen te houden en zijn gestaag doorgegaan, en zullen dat blijven doen, ondanks het feit dat er — ook in Nederland — politici zijn die steeds meer willen terugdraaien in maatschappelijk opzicht. Zij vormen een bedreiging voor onze vrijheid in werkelijk alle opzichten.
__________
Les amants zal worden vertoond op Nederland 2, in de nacht van zaterdag 1 op zondag 2 augustus, tussen 00;45 uur en 02:20 uur.
____________
Afbeeldingen:
1. Louise de Vilmorin, schrijfster van het scenario voor Les amants.
2. Engelse videoversie van de film, als The Lovers.

Land van melk en honing — tweemaal drie delen

Verleden jaar is de zesdelige Franse dramaserie Revivre (Nieuw leven) uitgekomen; de Duitse titel daarvan is Milch und Honig, doelend op het verre land Israel. Deze zes delen zullen worden herhaald, nu het zomertijd is en men in vrijwel alle zendcentrales niet over voldoende middelen beschikt om steeds maar geld beschikbaar te stellen voor nieuwe producties en omdat er veel minder mensen naar zullen kijken aangezien het tussen half juni en half september vakantietijd is.
Het voordeel van deze herhaling is dat er slechts goed een etmaal vereist is om alle zes delen te 'consumeren': zowel op donderdag 23 juli als op vrijdag 24 juli zullen er — tussen 21:00 uur en 23:20 uur — drie afleveringen van elk ongeveer drie kwartier achtereen worden uitgezonden.


Het verhaal in deze rolprent van Haim Bouzaglo begint in 1946 op een Spaanse boot met bestemming Israël. Daar zijn tal van Joden bijeen uit verschillende delen van Europa: Polen, Marseille en Casablanca. Niet weinigen van hen blijken de onnoemelijke verschrikkingen van (een der) concentratiekamp(en) te hebben overleefd.
Zij willen een nieuw leven beginnen in het beloofde land, en stuiten daarbij op tegenstand van de Engelsen, die in de bewuste regio het voor het zeggen hebben.
We zien onder anderen Marie-France Pisier en Bernard Campan als protagonisten. De muziek werd gecomponeerd door Stéphane Zidi; Romain Winding tekent voor het camerawerk. De uitzendingen zullen worden gerealiseerd op het beeldformaat 16:9 en in HD-kwaliteit.
Voor meer gedetailleerde gegevens zij verwezen naar de informatie op de website van Arte-televisie.
__________
Foto: Arte France, © Bernard Barbereau.

Verfilming uit 2002 van Ripley's Game op Canvas

Koningin der Thrillers
Patricia Highsmith — die in 1921 te Fort Worth in Texas werd geboren als Marie Patricia Plangman — kreeg haar eerste onderscheiding als schrijfster in 1946. Vier jaar later verscheen de eerste thriller, Strangers on a train, verfilmd door Alfred Hitchcock in 1951. Vervolgens heeft ze in de haar resterende vijf en veertig jaar — ze overleed in 1995 — nog een groot aantal thrillers met romanlengte en daarnaast nog een flinke hoeveelheid korte verhalen geschreven, waarvan sommige pas na haar verscheiden gebundeld zijn verschenen. Over de figuur Tom Ripley — een kameleontische psychopaat — schreef ze vijf boeken: het eerste, The talented Mr. Ripley, is in 1955 uitgekomen en vijf jaar later door René Clement (1913-1996) verfilmd met Alain Delon als Tom Ripley en Maurice Ronet als diens slachtoffer. Nu alweer een decennium geleden werd een nieuwe verfilming van dat boek gerealiseerd door de Britse regisseur Anthony Minghella (1954-2008) met Matt Demon als protagonist, die — ondanks de letterlijk kleurrijke verfilming — tamelijk kleurloos, want al te zeer een soapster, bleef, hetgeen overigens voor het grootste deel van de film geldt.

Pseudologia Fantastica
Het tweede boek over deze zelfde — aan pseudologia fantastica [1] lijdende — hoofdfiguur, Ripley under Ground, kwam in 1970 uit en werd inmiddels eveneens verfilmd. De derde [2] roman over die engerd werd in 1974 uitgegeven onder de titel Ripley's Game. Drie jaar later heeft Wim Wenders (*1945) deze geschiedenis verfilmd met Dennis Hopper in de hoofdrol; de regisseur heeft de handeling echter verplaatst naar Hamburg. Een kwart eeuw later, in 2002, kwam er een nieuwe verfilming, deze keer door de Italiaanse Liliana Cavani (*1937), beroemd geworden met haar Night Porter in 1974. Nog niet verfilmd zijn de beide laatste Ripley-boeken [3] van deze uitzonderlijke schrijfster, die eens in een interview heeft verteld dat ze, tijdens het schrijven, zelf heel benieuwd was welke invloed de gebeurtenissen in het verhaal op de hoofdperso(o)n(en) zouden hebben. Dat is een zeer voortreffelijk uitgangspunt gebleken voor meer dan twintig romans en voor een behoorlijk aantal korte verhalen.

John Malkovich
Die Cavani-verfilming uit 2002 van Ripley's Game — een Italiaans-Brits-Amerikaanse coproductie — wordt op woebsdag 15 juli door de tweede publieke, Nederlandstalige Belgische televisiezender gepresenteerd tussen 20:45 uur en 22:35 uur. Naast John Malkovich in de rol van Tom Ripley, worden we geconfronteerd met Doygray Scott en Ray Winstone. Eén commentaar naar aanleiding van de keuze voor John Malkovich sprak van "even obligaat als effectief" aangezien die demonische figuur Ripley tegelijkertijd onweerstaanbaar bleek te zijn.
In Clements verfilming van nu een halve eeuw geleden, kon ik me voorstellen dat Alain Delon over die eigenschappen beschikte, bij Matt Demon schoot me niets, zelfs maar opbouwend-kritisch, te binnen.
__________
[1] Een ernstige geestelijke defecttoestand, die in gevallen als van Tom Ripley, een 'behandeltijd van veertig jaar' schijnt te vergen en derhalve in de meeste situaties als ongeneeslijk kan worden gekwalificeerd.
[2] Hier en daar probeert men u wijs te maken dat Ripley's Game de vierde roman over deze protagonist is, doch het is, niet alleen chronologisch, het derde boek over deze figuur.
[3] De beide laatste Ripley-romans zijn The boy who followed Ripley (1980) en Ripley under water (1991).
____________
Afbeeldingen
1. Voorzijde van de Nederlandse versie van een boek dat in 1980 in Duitsland was verschenen naar aanleiding van de zestigste verjaardag van Patricia Highsmith; twee jaar daarna verscheen een Nederlandse vertaling bij de Arbeiderspers.
2. Voorzijde van de Amerikaanse paperbackeditie van Ripley's Game in de tweede druk van 1977. Het is een exemplaar dat op de voor- en achterzijde veel vleken vertoond, doordat uitgever, drukker of grossier te snel stapels heeft laten maken en niet voldoende heeft gewacht totdat de kleureninkt was gedroogd, dan wel dat er een zeer slechte kwaliteit inkt is gebruikt.

Elsschots roman Villa des Roses als speelfilm

Zaterdag 11 juli, tegen middernacht, om 23:45 uur, begint — althans volgens de programmering van het tweede publieke, Nederlandstalige Belgische televisienet Canvas — de uitzending van de verfilming, uit 2002, van het boek Villa des Roses (1913), de eerst uitgekomen roman van de Vlaamse schrijver Willem Elsschot, bij de burgerlijke stand bekend als Alfons de Ridder (1882-1960).


De duur van deze Belgisch-Luxemburgs-Brits-Nederlandse coproductie bedraagt zo'n 115 minuten, dat wil zeggen dat het allang zondag is als de film de aftiteling heeft bereikt. In dit drama in beelden van Frank Van Passel (geboren in 1964) zien we onder meer Julie Delpy, Shaun Dingwall en Harriet Walter.
Echt ideaal is de verfilming niet, al toont de regisseur ons wel heel schitterende karakters, die voortreffelijk worden uitgebeeld en eveneens uitstekende momenten van het letterlijk en figuurlijk op instorten staande pension aan de vooravond van de Eerste Wereldoorlog. Het is vanzelfsprekend meteen een model voor de gehele westerse maatschappij die in ontbinding verkeerde en de laatste stoot aan de tijd van toen zou geven met het gewapende conflict dat de Grote Oorlog heette en een einde zou maken aan alle oorlogen.
Om meer dan één reden is de verfilming verre van ideaal: de uitbaters van het pension zijn plotseling Engelsen en de voertaal is dus eveneens Engels. Dat werkt absoluut in het nadeel van de ineen, met vloeiing van de beelden die je in het eigen hoofd hebt overgehouden van het boek met de beelden die de regisseur voor ogen stonden en zijn gerealiseerd. De positieve, filmtechnische en economische aspecten daarvan zijn echter dat er breder kon worden gezocht naar geschikte spelers voor de figuren. Naast Jan Decleir en Dora van der Groen van Vlaamse kant — beiden met een levens- en acteer-ervaring die fenomenaal is — had de regisseur nu een scala aan mensen waaruit hij kon kiezen.
____________
Afbeeldingen
1. Jan Decleir en Dora van der Groen in Villa des Roses.
2.Shaun Dingwell als de Duitser Grünwald, en Julie Delpy als Louise, het nieuwe Franse dienstmeisje.

Arte-serie: Verloren filmopnamen teruggevonden

Lindberghs Oceaanvlucht
Arte-televisie begint op vrijdag 10 juli met de uitzending van een tiendelige serie met historisch filmmateriaal dat is bijeengebracht onder de overkoepelende titel Verschollene Filmschätze. Daarbij gaat het om de opnamen van mijlpalen, die sedert goed een eeuw op het celluloid kunnen worden vastgelegd, en die in tien afleveringen aan de Arte-kijkers zullen worden getoond.
De eerste aflevering, die tussen 17:45 uur en 18:10 zal worden uitgezonden, draagt de titel Charles Lindberghs Atlantiküberquerung. Dat is een 26 minuten durende film uit 2007 die voor Arte France is gerealiseerd door Serge Vialet.
Nog drie keer zal Arte-televisie deze een herhaling presenteren van deze gefilmde historische gebeurtenis — die op het beeldformaat 16:9 met stereofonisch geluid zal worden uitgezonden — en wel op vrijdag 17 juli vanaf 08:10 uur, op maandag 20 juli 's nachts vanaf 04:25 uur, en op dinsdag 28 juli in de ochtend vanaf 11:25 uur.
__________
Afbeelding: Charles Lindbergh bij zijn kist. (Foto: Arte F, © INA.)

Kostuumdrama over Vermeers Meisje met Oorbel

Parel aan linkeroor
Dinsdag 7 juli zal de Britse televisiezender BBC Two vanaf 22:00 uur onze tijd — NB: op diverse plekken staat 23:00 uur, maar dan zijn twee derden van deze film voorbij — het kostuumdrama Girl with a pearl earring van Peter Webber uitzenden. De speelfilm kwam gereed in 2003 en is gebaseerd op het gelijknamige boek uit 1992 van de schrijfster van vooral historische romans, Tracy Chevalier (geboren 1962), dat verhaalt over het meisje Griet met een parel als oorbel dat — intussen alweer zo'n drie en een halve eeuw geleden — model heeft gestaan voor het befaamde schilderij van omstreeks 1660, door Johannes Vermeer (1632-1675). Het doek, op het formaat 46,5 x 40 cm, hangt in het Mauritshuis te 's-Gravenhage.
In een van de KNAUR-standaardwerken over Galerien der Welt van ongeveer een halve eeuw geleden wordt in het boek Holländische Museen — hetgeen ook toen reeds Niederländische Museen had moeten heten —, geschreven door de toenmalige hoofdconservator van het Rijksmuseum, R. van Luttervelt (1916-1963), het doek benoemd als Mädchen im Turban (Meisje met tulband).

Personen
De rol van Griet wordt in Peter Webbers film gespeeld door Scarlett Johansson, Vermeer krijgt gestalte in Colin Firth; Tom Wilkinson vertolkt het Delftse personage Pieter van Ruijven (1624-1674), die als patroon van Vermeer geldt. Tussen alle overige redelijk Nederlands aandoende namen duikt ene Maertge op, die door Anna Popplewell wordt uitgebeeld. Zou dat misschien Maartje moeten zijn?
Deze film werd eind december 2007 eerder door BBC Two uitgezonden, maar de ontvangst daarvan was toen voorbehouden aan delen van het grote eiland aan de overzijde van de Noordzee.