Operafilm 'Samson en Dalila' van Omrop Fryslan, dinsdagavond laat te zien via Nederland 2

Verfilmde opera
In de nacht van dinsdag 1 januari op woensdag, de tweede dag van het jaar 2008, zendt Omrop Fryslân een recentelijk verfilmde productie uit van Opera Spanga: het muziekdrama Samson en Dalia, uit 1877, van Camille Saint-Saëns. Meer informatie over deze speciale uitvoering, alsmede achtergronden over het muziekdrama zijn te vinden in een uitgebreid artikel op de zustersite Tempel der Toonkunst.
__________
Op de foto: een scène uit Samson en Dalila door Opera Spanga in het 'Verona van Friesland', Weststellingwerf.

Der Mann im Strom, naar Siegfried Lenz, op vrijdag 4 januari als televisiefilm via de ARD/Duitsland 1

Roman-verfilming
Vrijdag, 4 januari, is 23:30 uur 's avonds, als aanvangstijdstip gepland voor de, als televisiefilm aangekondigde, omzetting in beelden van de roman van Siegfried Lenz (1926), die in 1957 voor het eerst is uitgekomen. Deze verfilming, met een lengte van anderhalf uur, van Lenz' thema — een 55 jaar oude bergingsinspecteur in de Hamburgse haven ziet zich genoodzaakt zijn uiterlijk en zijn papieren aan te passen, waardoor hij als redelijk jongere man weer als duiker aan de slag zou kunnen — is in 2006 gerealiseerd door Nikolaus Stein von Kamienski voor het eerste Duitse televisienet ARD/Das Erste, en werd eerder reeds uitgezonden op 15 maart 2006. Dat thema is in de halve eeuw volgend op de verschijningsdatum van het boek steeds actueler geworden, ook buiten de beroepen die als eerste een kerngezond, jong lichaam vereisen.

Jan Fedder als Hinrichs
De rol van de middelbare Hinrichs — die wel degelijk enige last van ouderdomskwalen begint te vertonen, oorsuizen en druk in de hartstreek, doch deze niet tot zijn bewustzijnsniveau wil laten doordringen, evenmin als de beklemming die hij ondergaat in diepere wateren — wordt gespeeld door de zelf 52 jaar oude Jan Fedder, die vele (vooral Noord-)Duitsers kennen als de politieman met grote mond en klein hartje, in de serie Großstadtrevier, en als plattelandsman in de Neues aus Büttenwarder. Hoewel hij in die laatstgenoemde rollen wel eens wat opgelegd pandoer presenteert, is zijn inleving in de figuur van Hinrichs uit Siegfried Lenz' roman, en de omzetting daarvan, zeer geloofwaardig en van een weldadige ingetogenheid.
Naast Jan Fedder — die in het werkelijke leven vegetariër is, zo'n 50 sigaretten per dag rookt, en zich daarnaast onder meer bekommert om kinderen met aids — spelen Lea Draeger en Moritz Grove.
Deze roman van Siegfried Lenz is in 1958 reeds verfilmd, toen door Eugen York, met de zo populaire Hans Albers. Ook die film duurde anderhalf uur.
__________
NB: Meer over Siegfried Lenz en zijn werk is in de tweede of derde week van deze maand op de zustersite Tempel der Letteren te vinden.
____________
Afbeeldingen
1. Omslag van de eerste pocket-editie uit 1963 (toen dtv 102; thans dtv 19124) van Siegfried Lenz' roman. Hier met het gehele omslagonwerp van de recentelijk gestorven, Zwitserse illustrator Celestino Piatti. Zie daartoe de beschrijving van de afbeeldingen in het verjaardagsartikel over de schrijfster Angelika Schrobsdorff in Tempel der Letteren.
2. Jan Fedder als Hinrichs in de film Der Mann im Strom.

Vier filmklassiekers uit de periode van 1936 tot en met 1967, zaterdag op diverse televisiestations

Het lijkt wel of de diverse zenders het hebben afgesproken: een dag van de filmklassieker, maar het is toch aardig wat waarschijnlijker dat het met de tijd van het jaar te maken heeft.
Zaterdag 29 december, tot diep in de nacht op zondag de 30ste, worden er maar liefst vier filmklassiekers uitgezonden, en gelukkig allemaal op zenders, die niet met nasynchronisatie komen aanzetten.

Chaplins Modern Times op Nederland 2
Het begint om half drie in de middag op Nederland 2 met Modern Times uit 1936 van en met Charles Chaplin (1889-1977). Deze film duurt anderhalf uur. Het is een inmiddels klassiek verhaal — en een klassieke film — over de steeds voortschrijdende industrialisering in de twintigste eeuw, met alle machtsverhoudingen tussen werkgevers en werknemers en de daaraan gekoppelde elementen, die heden ten dage in een enorme uitvergroting via camera's veel meer registereren dan alleen de handel en wandel van het personeel in een bedrijf. De bekendste en ongetwijfeld meest voorgestelde scène uit die film in de vorm van een (al dan niet grote) foto is het moment waarop Chaplin als sleutelende onderhoudsarbeider tussen de raderen van een grote machine bekneld dreigt te raken. Kan de voorstelling van de feitelijke werksituatie en de daaraan onverbrekelijk verbonden structuren — niet alleen de op meer en meer macht beluste werkgever, maar tevens die van het machinepark; iets dat we vandaag de dag in extreme uitvergroting meer en meer ondergaan — nog representatiever worden uitgebeeld?
Naast Chaplin spelen Paulette Goddard (1910-1990; heette in werkelijkheid Marion Pauline Levy) en Stanley J. Sanford (1894-1961), die al eerder met Chaplin had gewerkt.

Canvas zendt Casablanca uit
Het tweede Nederlandstalige Belgische televisienet Canvas zendt eveneens een klassieker uit, waarvan de laatste zin tot de categorie gevleugelde woorden is gaan behoren: Casablanca uit 1942, van Michael Curtis. Met Citizen Kane van Orson Welles strijdt deze film (passief) om de kwalificatie "beste film aller tijden", een zinloos gebeuren: beide films zullen nog lang tot de categorie "beste van het witte doek" blijven behoren. Casablanca werd onthaald op drie Oscars. Gezien de omstandigheden waaronder de rolprent werd gerealiseerd, verwachtte helemaal niemand dat deze een succes zou kunnen worden. Naast Humphrey Bogart (1899-1957) spelen Ingrid Bergman (1915-1982) en Paul Henreid (1908-1992).

Klassieker van ander kaliber
Een klassieker van geheel andere structuur en uitwerking is The Graduate uit 1967, van Mike Nichols. Dustin Hoffman, Anne Bancroft (1931-2005), Katherine Ross en Murray Hamilton (1923-1986) spelen daarin de vier voornaamste personages. Deze rolprent werd al snel een cultfilm, omdat deze zich inhoudelijk afzette tegen de toen heersende moraal van grote delen van mensen, de ouders moesten verbeelden, maar daar — in het kader van hun zware frustraties, niet in de laatste plaats op seksueel gebied — heel ernstig faalden. Dustin Hoffman bracht het met deze film tot de status van internationale ster. Hij wist de onervarenheid van een jongeman, die als een blok valt voor de charmes van een 'oudere' vrouw goed over te brengen, en hele volksstammen konden zich heel gemakkelijk met de sitautie, en het daaraan gekoppelde verlangen van intimiteit met een rijper wezen, identificeren. De muziek is bij velen over de hele wereld blijven hangen in het repertoire van de in die dagen zeer populaire duo (Paul) Simon and (Art) Garfunkel.
De film duurt een uur en drie kwartier en wordt tegenwoordig geschikt geacht voor kijkers vanaf zes jaar. Eigenlijk is het al zaterdag als de film begint, maar in de programmering staat deze op vrijdag. Het begintijdstip is gepland om 00:20 uur, en als einde staat 01:50 uur; dat is niet de lengte van 105 minuten die in de gegevens van de filmografie staat.

Philip Marlowe Private Eye
Sedert Edward Dmytryk (1908-1999) in 1944 de Amerikaanse rolprent Murder, my sweet uitbracht, is het hoofdpersonage daarvan, de privé-detective Philip Marlowe, uit de boeken van thriller-schrijver Raymond Chandler (1888-1959) door diverse beroemde filmacteurs voor het voetlicht gebracht. In deze rolprent naar Chandlers verhaal Farewell, my lovely heeft de tot dan toe smartlappenzanger Dick Powell (1904-1963) het tot Holywood-acteur weten te brengen, een carrière-onslag die groter niet had kunnen zijn, gezien de successen die zouden volgen. Later zou hij nog een eigen show krijgen met internationale vermaardheid. De rolprent in kwestie wordt ook wel geafficheerd als de eerste 'film noir'.
Zoals dat in de vervolgens als 'hard-boiled' gekarakteriseerde verhalen van Chandler, en dienovereenkomstig in de verfilmingen daarvan nu eenmaal gebeurt, gaat het altijd weer om een mysterie met veel geweld en aantrekkelijke vrouwen. Verder blinkt Dmytryks vertolking van Chandlers roman uit door een als 'hallucinogeen' omschreven scène, die zijn weerga niet kende totdat Alfred Hitchcock zich meer en meer in Hollywood ging profileren.
BBC 2 Television zendt deze film uit in de nacht van zaterdag 29 op zondag 30 december, tussen 03:05 uur en 04:45 uur.
____________
Afbeeldingen
1. Filmposter voor Modern Times.
2. Paulette Goddard.
3. Paul Henreid en Humphrey Bogart in Casablanca.
4. Dustin Hoffman en Anne Bancroft in flagranti.
5. Filmposter voor The Graduate.
6. Bovenste helft van de Penguin-paperback-versie (in de groene Crime-serie) van Raymond Chandlers boek Farewell, my lovely, dat ten grondslag heeft gelegen aan de film Murder, my sweet.
7. Regissseur Edward Dmytryk.

Nogmaals Buster Keaton, thans in 'The General'

Zwijgende speelfilm (1927)
Het Nederlandstalige, Belgische tweede televisienet, Canvas, zendt op de Oudejaarsdag, 31 december, in de avonduren — tussen 21:50 uur en 23:10 uur — de zwijgende film The General van en met Buster Keaton [1] uit. In deze Amerikaanse productie uit 1927 spelen, naast "de man die nooit lachte", tevens Marion Mack en Glenn Cavender. Naast Buster Keaton treedt Clyde Bruckman (1894-1955) als tweede regisseur aan de dag. Hij heeft eveneens meegeschreven aan het draaiboek, een adaptatie van het oorspronkelijke verhaal door Al Boasberg (1892-1937).

The General staat op plaats 140 van de 250 beste films en haalde een gemiddelde waardering van 8,3 bij een kleine 13.000 stemmen. Eén kijker stuurde het volgende commentaar in: "The Greatest Comedy Ever Made." Deze rolprent is tevens gekwalificeerd als Oorlogsfilm, Komedie en ook nog als Romance. Op 5 februari 1927 werd deze in de Verenigde Staten uitgebracht.
__________
[1] Zie ook onze bijdrage van dinsdag 25 december, op dit filmweblog over Buster Keatons slapstick The Blacksmith.

Buster Keatons slapstick 'The Blacksmith' op Arte

Woensdagochtend tussen 09:30 uur en 10:00 uur kunt u op Arte-televisie kijken naar de slapstickThe Blacksmith — De Hoefsmid — uit 1922 van en met Buster Keaton. Co-regisseur is Malcolm St. Clair. Deze beide heren hebben samen tevens het draaiboek geschreven. De film, die op 21 juli 1922 voor het eerst werd vertoond, valt in de categorie Silent Movies met intertitles — tussentitels in witte letters op een zwarte ondergrond. De film heeft een lengte van 25 minuten, en werd geproduceerd door Joseph M. Schenck. Voor de cinematografie tekende Elgin Lessley.
Drie rollen telt de prent: de smid wordt vertolkt door Joe Roberts, Buster Keaton — die in werkelijkheid de voornamen Joseph Frank droeg — is de assistent van de smid, en de vrouw met het paard krijgt, bij elke vertoning opnieuw, gestalte in Virginia Fox.

Richard Strauss' opera 'Der Rosenkavalier' als zwijgende film in gerestaureerde versie op Arte

Bijzonder project
Op maandag 24 december om 23:35 uur, tot in de nacht op dinsdag om 01:30 uur, presenteert het Duits-Franse cultuurnet Arte een heel bijzondere, en eenmalige, uitvoering van de opera Der Rosenkavalier, en wel als zwijgende film, een Oostenrijkse productie uit 1925 van de in Breslau geboren regisseur Robert Wiene (1881-1938). Het draaiboek werd gerealiseerd door de regisseur zelf, in samenwerking met de librettist van de opera, Huo von Hofmannsthal en Ludwig Nerz. De film werd voor het eerst vertoond, ondersteund door de muziek van de componist, die voor de gelegenheid zelf als dirigent optrad, in de Dresdener Semper Oper. Tachtig jaar later, toen de film vakkundig was gerestaureerd door het Filmarchiv Austria, in nuwe samenwerking met de Semper Oper en het Zweite Deutsche Fernsehen, werd de film op 6 sepember, opnieuw in dat operagebouw gedraaid. De Süddeutsche Zeitung sprak van een "unverhoffte Sensation". Lange tijd was de film slechts bij hoge uitzondering te zien.
Het camerawerk is van Hans Adroschin, Ludiwg Schaschek en Hans Theyer. Robert Wiene was ook de producent van de film.

Ervaring
Regisseur Wiene had, toen hij zich met de thematiek van der Rosenkavalier voor het celuloid ging bezighouden, al bekendheid verworven met zijn eerste film uit 1919 — uitgekomen in 1920 — The Cabinet of Dr. Caligari, die in bepaalde kringen nog altijd veel faam geniet. Drie jaar later verraste hij met Raskolnikow, naar de beroemde roman Misdaad en straf uit 1866 van Fjodor Michajlovitsj Dostojevski (1821-1881). Tussen 1919 en zijn sterfjaar produceerde Robert Wiene tien films. Hij was tevens scenarist. De beide genoemde films hebben een blijvende invloed uitgeoefend op de Duitse cinema anno toen.
Der Rosenkavalier (1910) was het derde samenwerkingsproject van de dichter/librettist Hugo von Hofmannsthal (1874-1929) en de componist Richard Strauss (1864-1949). Het werd meteen hun meest succesvolle opera. Deze wass op 26 januari 1911 te Dresden in pemière gegaan in het Königliche Opernhaus.
In de film worden de vier belangrijkste rollen vertolkt door Michael Bohnen (1887-1965) als Bron Ochs auf Lerchenau; Huguette Duflos (1887-1982) als Gräfin Maria Theresia von Werdenberg, 'Die Marschallin'; Paul Hartmann (1889-1977) als Der Marschall en Jaque Catelain (1897-1965) als Octavian. In verdere rollen treden op Elly Felicie Berger als Sophie, Friedrich Feher als Valaacchi, en Carmen Cartellieri als Annina.
____________
Afbeeldingen
1. De Marschallin in de filmversie van Der Rosenkavalier.
2. Acteur Michael Bohnen, die door het fenomeen film dermate gefascineerd was dat hij in dezelfde periode een eigen maatschappij voor zwijgened film heeft opgericht.

Hedy Lamarr — Terugblik op haar leven en carrière

Veelzijdigheid
In de nacht van zondag 23 op maandag 24 december, wordt er, tussen 01:30 uur en 03:00 uur op het Arte-kanaal een documentaire vertoond over de Hollywood-actrice Hedy Lamar, die haar leven in 1914 (soomige bronnen noemen het jaar 1913) begon als Hedwig Eva Maria Kiesler, die zich voor de grote internationale carrière reeds had geprofileerd in Europa, onder meer in de film Symphonie der Liebe, die echter meer bekendheid heeft verworven over de titel Ekstase, die in1933 werd gedraaid en een enorm schandaal veroorzaakte als gevolg van de naaktscènes en de orgasme implicerende (doch door speldeprikken veroorzaakte) gelaatsuitdrukkingen. Zelfs het zichzelf als Heilige Stoel apostroferende Vaticaan ging zich ermee bemoeien. Ongehuwden in travestie die zich mengen in de vermeende seksuele 'afwijkingen' van anderen. Er is in de ruim driekwart eeuw die op deze Ekstase is gevolgd, nog steeds niets veranderd.
De documentaire die Arte eenmalig uitzendt, biedt in anderhalf uur diverse aspecten van haar relatief lange leven leven (1914-2000) en haar carrière, en niet te vergeten de hele reeks mythen die over haar de ronde hebben gedaan.
Wat bijna niemand weet, is dat het oorspronkelijke idee en het in de ontwikkeling daarvan verkregen patent, dat uiteindelijk heeft geleid tot de mobiele telefoon, eveneens op de naam van deze vrouw staat. Het ligt voor de hand dat we deze documentaire hier niet alleen willen signaleren, doch tevens van harte in uw aandacht willen aanbevelen!
____________
Afbeeldingen
1. De jonge schone als incarnatie van de vrouwelijke erotiek.
2. Hedy Lamarr in Ekstase uit 1933.

Verfilming van Thomas Manns roman 'Königliche Hoheit' in de nacht op dinsdag via Duitsland 1

In de nacht van maandag 17 op dinsdag 18 december kunt u, als u dat zou willen, getuige zijn van de uitzending van een Duitse speelfilm uit 1953, van de allround cineast, producent en scenartist Harald Braun (1901-1960), getiteld Königliche Hoheit, naar de gelijknamige roman uit 1909 van de Nobelprijswinnaar voor Literatuur (1929) Thomas Mann(1875-1955). De film wordt via het eerste Duitse televisienet uitgezonden tussen 00:50 uur en 02:35 uur. Deze rolprent wordt geafficheerd als romantische komedie, waarin een redelijk behoudende, Duitse troonopvolger zijn hart verliest aan de dochter van een Amerikaanse industrieel en een relatie met haar begint.
Drie hoofdfiguren uit de Duitse filmwereld van de jaren vijftig vertolken de hoofdrollen: als eerste Ruth Leuwerik, die vooral bekendheid heeft gekregen in de films rond de familie Trapp, een verhaal dat we een decennium later terugvinden in de musical The sound of music. Naast haar treden Dieter Borsche en Rudolf Fernau op.
Harald Braun heeft meer dan veertig films op zijn naam staan, hetzij als regisseur, als producent of scenarist, dan wel in een combinatie van deze hoedanigheden. Een jaar voor zijn overlijden heeft hij nog als co-scenarist en regisseur aan de omvangrijke, tweedelige verfilming van Thomas Manns Buddenbrooks gewerkt. Zie daartoe ons artikel op de webiste All art is quite useless van Rond1900.nl, verschenen op zondag 7 januari 2007.
__________
Afbeelding: Titelpagina van de roman Königliche Hoheit van Thomas Mann.

Zwijgende rolprent uit 1928, van Jean Renoir naar een kort sprookje van Hans Christian Andersen

Cultuurzender Arte presenteert
Het kleine meisje met de zwavelstokjes luidt de titel van een zeer kort verhaal van Hans Christian Andersen, dat in de gehele verzameling van diens sprookjes slechts anderhalve pagina in beslag neemt, althans in het relatief grote boekformaat van de Nederlandse vertaling, die in 1960 bij uitgeverij Gaade in Zeist van de persen is gerold.
De Fransman Jean Renoir (1894-1979), auteur van onder meer een bografie over zijn vader [1], was gehuwd met de actrice Catherine Hessling (1900-1979), die in enkele van zijn films optrad. Zo heeft zij ook de titelrol in de zwijgende film, die Renoir in 1928 heeft gerealiseerd op basis van het Andersen-sprookje, en heeft deze rolprent de titel La petite marchande d'allumettes meegegeven. Voor de film, die volgens sommige gegevens een duur van 39 minuten heeft, meldt de Duits-Franse cultuurzender Arte dat de lengte 32 minuten bedraagt.

Jean Renoir
De tweede zoon van de schilder Pierre-Auguste Renoir kwam kort voor het begin van de herfst in 1894 in de Parijse wijk Montmartre ter wereld. Nadat was gebleken dat hij niet tot de allereerste categorie van studiehoofden behoorde, ging hij als achttienjarige maar bij het korps dragonders. Twee jaar later werd hij soldaat en vanaf 1916 diende hij bij de Franse luchtmacht. Gedurende die oorlogsjaren is hij aan zijn been gewond geraakte, waardoor hij de rest van zijn leven bleef kreupelen. Hij ging toen werken als pottenbakker.
In 1920 trad hij in het huwelijk met één van de modellen van zijn vader, Andrée Heuchling, die zich als filmactrice Catherine Hessling ging noemen.Toen een jaar later Erich von Stroheims film Folies de femmes was uitgekomen, nam Renoir het besluit in diens voetsporen te treden. Van de erfenis van papa, die in 1919 was overleden, heeft Jean Renoir zijn eigen productiemaatschappij kunnen bekostigen, en vanaf 1924 werden zijn eerstelingen, alle zwijgende films, in het openbaar vertoond. Zijn eerste film van redelijke lengte, was La Fille de l'Eau, waarin zijn wederhelft de hoofdrol heeft vertolkt, en een andere rol door Renoirs oudere broer Pierre werd gespeeld. Het werd niet bepaald een succes, maar daardoor liet de maker zich niet uit het veld slaan en reeds twee jaar later presenteerde hij Nana, naar de roman van Émile Zola (1840-1902).

Andersen-verfilming
In de loop der jaren heeft Renoir zich verder ontwikkeld als regisseur, scenarioschrijver, acteur en producent. In 1928 volgde de Andersen-verfilming van Het kleine meisje met de zwavelstokjes, een film die tegenwoordig onder meer in de categorie Fantasie wordt aangeprezen. Het is een rolprent, die in samenwerking met Jean Tedesco is gerealiseerd. Deze twee werden geassisteerd door Claude Heymann en Simone Hamiguet. Het scenario is van Renoir zelf, die de vertellingen van de befaamde Deense sprookjesschrijver Andersen. Voor passende, synchroon lopende muziek hebben Manuel Rosenthal en Michael Grant gezorgd. Het evocatieve camerawerk van Jean Bachelet is nog altijd fascinerend.
Naast mevrouw Renoir (Catherine Hessling) spelen Jean Storm, Manuel Raaby en Aimée Tedesco (die Amy Wells werd genoemd).

Uitzending en Herhalingen
De film zal worden uitgezonden op disdag 18 december op Arte, tussen 23:55 uur en 00:30 uur.Arte zal dezelfde film daarna, tussen 24 en 31 december, nog driemaal herhalen, op verschillende dagen en steeds andere tijdstippen. Allereerst op maandag 24 december om 09:55 uur, op donderdag 27 december om 11:20 uur en tenslotte op Oudejaarsdag, 31 december, om 14:00 uur.
____________

[1] De biografie van de cineast over zijn vader de schilder is ook in het Nederlands verschenen in de reeks Grote Beer (nr. 11) van uitgeverij Bruna (1964), onder de korte, krachtige titel Renoir mijn vader.
____________
Afbeeldingen
1. De Deense sprookjesschrijver Hans Christian Andersen.
2. De Franse cineast en filmproducent, scenarist en acteur Jean Renoir.
3. Beeld uit de zwijgende film uit 1928: La petite marchande d'allumettes. 4. Foto uit dezelfde film.

'De dood in Venetië' van Luchino Visconti, naar Thomas Mann, te zien via Canvas (België 2)

Eros en Thanatos — Liefde en dood
In de nacht van zaterdag 16 op zondag 17 december presenteert de Nederlandstalige televisiezender België 2, tegenwoordig bekend onder de naam Canvas, in principe tussen 23:15 uur en 01:25 uur de speelfilm Death in Venice (met tussen haken de Italiaanse titel Morte a Venezia) en daarmee wordt bedoeld de speelfilm die de Italiaanse grootmeester van het witte doek, Luchino Visconti (1906-1976) — die ook Hertog van Modrone is — in 1971 met een internationale bezetting heeft gemaakt naar aanleiding van de novelle uit 1912, Der Tod in Venedig [1], van de Nobelprijswinnaar voor Literatuur van 1929, Thomas Mann (1875-1955). De hoofdrol wordt vertolkt door de Britse acteur Dirk Bogarde [2] die Gustav von Aschenbach uitbeeldt, bijgestaan door Björn Andrésen [3], die de rol van de jonge Tadzio voor zijn rekening neemt, en Sylvana Mangano [4] een van Visconti's favoriete actrices, die de moeder van Tadzio speelt.

Oorspronkelijke versie
Hoewel het in dit geval om een versie met Nederlandse ondertitels gaat — bij waarlijk culturele films bieden zelfs Arte en de BBC dikwijls ondertitelde films aan in plaats van die extreem weerzinwekkende, en niet zelden letterlijk onpasselijk makende (en dus ook heel nadrukkelijk te mijden) nagesynchroniseerde versies—, is er toch nog sprake van enige nasynchronisatie, doordat Visconti zijn 'acteursmateriaal' uit verschillende landen heeft gehaald, waar de bijbehorende talen wel een blokkade hebben gevormd voor een eenheid. De film is voorzien van stereofonisch geluid en wordt in breedbeeld uitgezonden.
De muziek is van Gustav Mahler, die in de filmversie in wezen ook model staat voor professor Gustav von Aschenbach, al heeft Thomas Mann het in zijn novelle niet over een componist maar over een vooraanstaande schrijver van literaire bloemlezingen voor schoolgebruik, die kort tevoren is onderscheiden en daarom dat von voor zijn naam heeft. Voor het overige kan deze film gelden als een van de al te weinige geslaagde verfilmingen van een oorspronkelijke tekst. Ondanks de beroepswijziging die de protagonist heeft ondergaan, is de sfeer grotendeels gelijk aan die van Thomas Mann en slaagt de gekozen muziek erin een diversiteit aan emoties bij de kijker los te maken. Visconti heeft een welswaar zeer erotisch geladen, maar nadrukkelijk activerend meesterwerk kunnen realiseren, mede dankzij het schitterende camerawerk van Pasquale de Santis.
De themamuziek is het Adagietto uit de Vijfde Symfonie van Gustav Mahler, die als gevolg van deze film enorm populair is geworden, en door de verschillende geluidsdragers (toen nog grammofoonplaten) producerende firma's vanzelfsprekend ook met Death in Venice op de hoes en in de reclames werd aangekondigd.
__________
[1] op zaterdag 21 april is op de fin de siècle-website All art is quite useless van Rond 1900.nl ook nog een bijdrage opgenomen over de adaptatie van dit boek voor een opera door de Engelse componist Benjamin Britten.
[2] Dirk Bogarde (1921-1999), die in werkelijkheid Derek Jules Gaspard Ulric Niven van den Bogaerde heette, onthulde bij de presentatie van zijn eerste roman, A Gentle Occupation, in 1980 in ons land dat hij zelfs nog Nederlandse achtergronden heeft in de familienaam Van den Boogaerde.
[3] Björn Johann Andrésen is niet alleen acteur, maar tevens musicus. Hij werd in 1955 in Stockholm geboren, had weliswaar al in 1970 in een film gespeeld, maar werd over de hele wereld bekend, zo niet beroemd, door zijn optreden als Tadzio in Visconti's film, een jaar later. Voor deze acteur heeft het vertolken van een sterk homo-erotisch beladen rol flink wat negagtieve gevolgen gehad, en het odium van homoseksualiteit — alsof het in een normaal functionerende wereld een odium zou mogen zijn — heeft hem lang vervolgd, ondanks zijn leven met vrouw en dochter. Iemand die een moordenaar speelt, wordt nimmer door de roddel- en lasterbladen en door andersoortige monsters zonder waarde achtervolgd met de vraag of hij in het werkelijke leven ook een moordenaar is, en geen van de vertolkers van heteroseksuele rollen wordt geteisterd met vragen over eventuele heteroseksualiteit in het ware leven. Dat waren, zijn en blijven de uitwassen van de Perversie van het (niet kunnen) Denken.
[4] Sylvana Mangano, in 1930 geboren te Rome, stierf in 1989 te Madrid. Naast haar rollen in films van Visconti vertolkte ze eveneens een vooraanstaande rol in Teorema (1968) van Pier Paolo Pasolini (1922-1968). Haar debuut maakte ze in 1945 in Le jugement dernier, doch haar doorbraak kwam in 1949 met Riso amaro (Bittere rijst).
____________
Afbeeldingen
1. Luchino Visconti, de Italiaanse regisseur van De dood in Venetië.
2. Gustav Mahler, tekening van Jarko Aikens, Groningen, 1986. Collectie Heinz Wallisch.
3. De schrijver van de oorspronkelijke novelle uit 1912, Thomas Mann.
4. Björn Andrésen als Tadzio in de film De dood in Venetië.

Dürrenmatt-verfilming via beeldbuis, Duitsland 1

Friedrich Dürrenmatt
Vrijwel gelijktijdig worden twee vermaarde boeken van twee zeer vooraanstaande twintigste-eeuwse, Duitstalige auteurs op zaterdag 15 december 's avonds via de beeldbuis uitgezonden. Als eerste, te beginnen om 22:55 uur op het eerste Duitse net, ARD/Das Erste, de verfilming van een idee van de Zwitserse auteur — van veel vermaarde toneelstukken — Friedrich Dürrenmatt (1921-1990) onder de titel Es geschah am hellichten Tag [1]. De film, die we, als geheel Duitse productie krijgen voorgeschoteld, is in 1997 opgenomen. Al eerder, in 1958, was dit boek als Zwitsers-Duitse filmproductie door regisseur Ladislao Vajda, in samenwerking met Hans Jacoby en de schrijver, gerealiseerd, met in de hoofdrollen Gerd Fröbe (1913-1988) en de 'nare Duitser' Heinz Rühmann (1902-1994). In de recentere film spelen Joachim Król, Heino Ferch en Barbara Rudnik.
Dürrenmatts vertelling, respectievelijk roman, Das Versprechen — met als ondertitel Requiem auf den Kriminalroman — pakt de draad van het draaiboek op, maar de schrijver heeft het einde van het verhaal veranderd. Dat boek dateert van 1958 [2], en is in ook in het Nederlands vertaald door Vic. Salling als Het gebeurde op klaarlichte dag, en als onderdeel van de Dürrenmatt-Detective-Omnibus verschenen in de Bruna-pocketreeks Zwarte Beertjes. Op boekenmarkten kom je die drie-in-een uitgave nog regelmatig tegen voor prijzen vanaf één euro, een enkele keer zelfs voor de helft daarvan.

___________
[1] In het Nachwort van de roman Das Versprechen heeft Friedrich Dürrenmatt de mededeling gedaan dat de film "leider" de Duitse titel Es geschah am hellichten Tag had gekregen. Het Nawoord is ook opgenomen in de Nederlandse vertaling, echter zonder die mededeling. Dat houdt ongetwijfeld verband met het feit dat het Nederlandse boek eveneens die titel heeft aangehouden.
[2] In 1985 heeft Dürrenmatt er nog een Weiterentwicklung op gerealiseerd, welke in twee afleveringen, op 2 en 28 augustus 1985 door de Neue Zürcher Zeitung is gepubiceerd.
__________
Friedrich Dürrenmatt — Das Versprechen. Roman. Deutscher Taschenbuch Verlag, München. dtv 1390.

'De Zwarte Tulp' naar Alexandre Dumas père, met Alain Delon donderdagavond op Arte-televisie

's-Gravenhage, augustus 1672
Aanstaande donderdagavond tussen 20:40 uur en 22:30 uur kunt u via de Duits-Franse cultuurzender Arte oog- en tegelijk oorgetuige zijn van de Frans-Italiaans-Engelse coproductie uit 1964 van regisseur Christian-Jacque, La tulipe noire. De hoofdrollen werden toebedeeld aan Alain Delon, Virna Lisi en Dawn Adams, waardoor meteen de drie landen van de productie waren vertegenwoordigd. De film is gebaseerd op het gelijknamige boek, verschenen in 1850, van Alexandre Dumas senior [1]. Hoewel de man een enorm productie had, is men er lange tid van uit gegaan dat dit de enige roman is die in Nederland speelt. Dumas is er meer dan eens van beschuldigd dat hij meer dan 300 boeken het levenslicht heeft verschaft, en de als denigrerend bedoelde opmerking omtrent het onderhouden van een schrijversfabriek, is sedertdien even hard gebleven.
Het verhaal van De Zwarte Tulp begint op 20 augustus 1672 bij de Gevangenpoort in Den Haag, en heeft de cipiersdochter Rosa als protagoniste. De moord op de gebroeders Johannes en Cornelis de Wit vormt de opmaat, die je — als je niet beter wist, gezien de datum voorafgaande aan de eerste zin — niet zou verwachten. Leest u maar even mee: "We verplaatsen ons naar 's-Gravenhage, de hoofdstad der zeven Verenigde Proviciën, meestentijds zo levendig, fatsoenlijk en behaagziek dat men zou denken dat het er elke dag zondag was.
De film zal worden herhaald, eveneens via Arte-televisie, op 27 december, 's middags vanaf 16:25 uur.
____________
[1] De juiste naam was Alexandre Davy de la Pailetterie Dumas (1802-1870), maar hij kreeg bekendheid onder de naam Alexandre Dumas père, aangezien zijn zoon met dezelfde naam (later met het actervoegsel fils, 1824-1895) eveneens boeken schreef, waarvan vele eveneens internationale faam verwierven en werden verfilmd. Eén van diens bekendste is wel La Dame aux Camélias (1848), in het Nederlands onder meer vertaald als Marguerite Gauthier, die in het boek de protagoniste is. De Italiaanse componist Giuseppe Verdi (1813-1901) gebruikte het boek voor zijn opera La Traviata (de gevallen vrouw) voltooid in 1853. Een jaar eerder was het als toneelstuk, in een adaptatie van de auteur zelf, in Parijs op de planken gebracht.

Afbeeldingen
1. Alexandre Dumas père.
2. Voorplat van een Nederlandse pocket-editie, nu ongeveer een halve eeuw geleden in de handel gebracht als zgn. Kruidenierspocket (*) van Uitgeverij De Bron te Amsterdam.
3. Alexandre Dumas fils.
__________
(*) Voor wat nadere informatie over dit fenomeen verwijzen we u naar onze site Tempel der Herinneringen.

Goretta's biografische Sartre-film tijdens twee opeenvolgende nachten compleet via TV5 Monde

Verleden jaar heeft de Zwitserse filmregisseur Claude Goretta het verbeelde leven van Jean-Paul Sartre (1905-1980) en zijn gezellin Simone de Beauvoir (1908-1986) in een drie uur durende film afgerond. Het scenario voor deze niet bepaald geringe onderneming stamt van een driemanschap: Michel-Antoine Burnier, Michel Contat en Jacques Kirsner. De belichte periode begint in 1958 en eindigt in 1964 als Sartre de Nobelprijs voor Literatuur afwijst, omdat hij vindt dat een mens niet tijdens zijn leven op die manier behoort te worden onderscheiden.

Deze rolprent zal nu in twee delen, op twee nachten achtereen, van zondag 9 op maandag 10, en van maandag 10 december op dinsdag 11 december worden uitgezonden door TV5 Monde, waar men ons liet weten dat de film met Nederlandse ondertitels te volgen zal zijn. Goretta heeft naam gemaakt door zijn veelzijdigheid: niet alleen heeft hij literatuur verfilmd, ook heeft hij Simenons boek Maigret a peur voor het witte doek gerealiseerd.

Privéleven en politieke activiteiten
Het startpunt van de film is 1958, een jaar om nooit te vergeten in de context Sartre/Beauvoir en alle daaraan direct en indirect gelieerde gebeurtenissen. Met de terugkeer naar het centrum van de macht door generaal Charles de Gaulle (1890-1970) werd de Vijfde Republiek een feit. In datzelfde jaar heeft Simone de Beauvoir haar Mémoires d'une jeune fille rangée gepubliceerd, en beleefde Sartre's toneelstuk Les Séquestrés d'Altona een enorme belangstelling. Die twee publicisten zorgen voor heel wat ophef, niet alleen door hun schrifturen en hun politieke activiteiten, maar evenzeer door hun uitzonderlijke liefdesleven, waardoor ze binnen zeer korte tijd in binnen- en buitenland een bekendheid genieten, die voor menig staatshoofd een reden tot enorme afgunst zou kunnen vormen.
Het verhaal over het leven van het befaamde schrijverskoppel wordt hun ontmoeting met twee jonge geliefden van marxistische signatuur, Frédéric en Carla, die sterk gekant zijn tegen de oorlog in Algerije. Op dat punt vinden de beide echtparen elkaar direct. Ook Sartre heeft in niet mis te verstane bewoordingen zich regelmatig tegen die oorlog uitgesproken, en dat heeft hem zelfs bijna zijn leven gekost, doordat er een aanslag op hem is gepleegd waarbij een deel van zijn appartement is verwoest.
__________

Uitzendingen
De eerste twee episoden van de in totaal vier worden uitgezonden op maandag 10 december, vanaf 03:00 uur op de Franstalige zender TV5 Monde.Op dinsdag 11 september volgt de rest. Deze eerste helft is in de maand september via dezelfde zender binnen een week drie keer, steeds op verschillende tijdstippen, vertoond. De titel van de film Sartre, l'âge des passions verwijst naar het eerste deel van Sartre's trilogie Les chemins de la liberté: L'âge de raison.
____________
Afbeeldingen:
1. Denis Podalydès als Jean-Paul Sartre en Anne Alvaro als Simone de Beauvoir.
2. Charles de Gaulle, eerste president van de Vijfde Republiek in Frankrijk.
3. Voorplat van de standaardbiografie over Sartre, uit 1980, door Annie Cohen-Solal, die in een Nederlandse vertaling zelfs een jaar op onze bestsellerlijsten prijkte. U ziet hier de paperback-editie in de reeks folio-essais met daarin het niet eerder gepubliceerde Naschrift van 1999.