Rudolf Jugerts Effi Briest-verfilming op Duitsland 1

Vijf verfilmingen in zeventig jaar
In de nacht van dinsdag 29 op woensdag 30 september wordt één van de diverse Duitse verfilmingen van de roman Effi Briest vertoond op het eerste Duitse publieke televisienet ARD/Das Erste, tussen 00:20 uur en 02:00 uur. De hoofdrollen in deze rolprent met de titel Rosen im Herbst uit 1955, geregisseerd door Rudolf Jugert (1907-1979), zijn toevertrouwd aan Ruth Leuwerik (*1924), Bernard Wicki (1919-2000) alsmede Paul Hartmann (1889-1977), Carl Raddatz (1912-2004) en Lil Dagover (1897-1980). Het draaiboek werd gerealiseerd door Horst Budjuhn naar de genoemde roman uit 1895 van Theodor Fontane (1819-1898), de muziek werd gecomponeerd door Franz Grothe (1908-1982), die in de tweede helft van de jaren twintig in de vorige eeuw bekendheid verwierf door de liederen die hij speciaal componeerde voor Richard Tauber.
Rosen im Herbst was de tweede Duitse verfilming van Fontane's roman. Kort voor het uitbreken van de Tweede Wereldoorlog had Gustaf Gründgens (1899-1963) het boek ook al in zwart/wit-beelden vertaald met als titel Der Schritt vom Wege; die film kwam in april 1939 uit. Voor het draaiboek was Georg C. Klaren (1900-1962) verantwoordelijk. De hoofdrol werd toebedeeld aan Marianne Hoppe (1909-2002), die vanaf 1936 tot 1946 als huwelijkspartner van Gründgens fungeerde.

Televisiespel
In 1970 realiseerde Wolfgang Luderer (1924-1995) op een eigen draaiboek een televisiespel met dezelfde titel als het boek. Angelika Domröse (*1941) speelde voor die gelegenheid de rol van Effi. Kort daarna speelde ze in Unterm Birnbaum, naar de gelijknamige roman uit 1885 van, alweer Theodor Fontane.


Laatste versies
Vier jaar daarna kwam Rainer Werner Fassbinder (1945-1982) met zijn versie, op een eigen draaiboek, van Fontane's beste van zijn romans. De complete titel van de film — misschien wel de langste filmtitel aller tijden — luidt Effi Briest oder: Viele, die eine Ahnung haben von ihren Möglichkeiten und Bedürfnissen und dennoch das herrschende System in ihrem Kopf akzeptieren durch ihre Taten und es somit festigen und durchaus bestätigen. De hoofdrol daarin werd vertolkt door Hanna Schygulla (*1943).
Pas meer dan drie decennia lag later — begin dit jaar — kwam er weer een verfilmde versie van Effi Briest in de bisocopen, deze keer geregisseerd door Hermine Huntgeburth (*1957). Haar Effi werd Julia Jentsch (*1978). Het draaiboek voor deze laatste Effi Briest werd geschreven door Volker Einrauch.

Het boek
Als boek is Effi Briest voor het eerst in 1896 te Berlijn uitgegeven door F. Fontane & Co. Voordien was het in de jaren 1894-95 in afleveringen in een tijdschrift verschenen.
In 1997 is een tekstgetrouwe heruitgave op basis van die eerste druk uitgekomen in de reeks Bibliothek der Erstausgaben van Deutscher Taschenbuch Verlag (nr. 2628; prijs € 9,—).
Deze roman is, in ieder geval twee keer, in het Nederlands vertaald: de eerste keer omstreeks 1908 door J.P Wesselink-van Rossum als Het huwelijk van Eefke Briëst, verschenen in De Meulenhoff-Editie, een Algemeene Bibliotheek, uitgegeven door J.M. Meulenhoff te Amsterdan. Die titel leidde soms tot misverstanden; een enkeling meende dat het daarbij ging om een boek met de titel Het huwelijk, geschreven door Eefke Briëst.
Bijna zeventig jaar later iser een nieuwe Nederlandse vertaling gerealiseerd door Pé Hawinkels, waarbij de Duitse titel gewoon werd overgenomen.
____________
Afbeeldingen
1. Portret van Theodor Fontane.
2. Voorzijde van het stofomslag van de Nederlandse editie uit 1908.
3. Voorplat van de dtv-paperback, zoals die onder redactie van Joseph Kiermeier-Debre in 1997 voor het eerst is uitgekomen. De vijfde oplage werd verspreid vanaf juni 2004.